नमस्कार मित्रांनो,
मित्रों, खंडोबा नवरात्रि महोत्सव मल्हारी षडरात्रि घटस्थापना..
हिंदू धर्मात कुलदैवताला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे आणि म्हणूनच आज आपण कुलदैवत म्हणजे काय किंवा कुलदैवत कसे ओळखावे हे सविस्तर जाणून घेणार आहोत.
शास्त्रानुसार कुलदेवतेचे स्थान नेहमी आपल्या जवळ असले पाहिजे आणि ज्याप्रमाणे आपण आपल्या घरातील ज्येष्ठांची सेवा करतो, त्याचप्रमाणे कुलदेवतेची सेवा आपल्या हातांनी केली पाहिजे.
आणि आदर करा. कुळातील देवांचे टाके या संकल्पनेतून बांधले गेले असावेत. म्हणूनच पिढ्यानपिढ्या कौटुंबिक देवतांना पुरले जाते आणि त्यांची पूजा केली जाते.
या देवघरातील टाक्यांची संख्या 5, 7, 9 आणि 11 अशा वेगवेगळ्या प्रमाणात आढळते. ते त्या कुळाचे व देवतेचे आहेत. त्यामुळे देवतेची कुंडाच्या रूपात पूजा करावी आणि ती सर्व धातूपासून बनलेली आहे, असे परंपरा सांगतात.
चांदीच्या पत्र्यावर टोटेमची प्रतिमा कोरलेली आहे आणि या पंचकोनी शिलाईच्या काठावर तांब्याची पाठ ठेवली आहे.
त्यांची संख्या नेहमी विषम असावी असेही मानले जाते. ही संख्या वेगवेगळी असल्याने वेगवेगळ्या देवता वेगवेगळ्या मंदिरात दिसतात. कुलस्वामी, कुलस्वामिनी, क्षेत्रपाल, ग्रामदेवी आणि आदि यक्षपुरुष इत्यादी देवतांचा समावेश आहे.
कुळाच्या कुळानुसार कुलदैवत ठरवले जाते. महाराष्ट्राचा विचार केला तर महालक्ष्मी, रेणुका माता किंवा सप्तशृंगी सोबत कुलस्वामी खंडोबा जवळपास प्रत्येक घरात दिसतो.
किंवा आये भवानी अशा निरनिराळ्या कुळांच्या बायका विभागलेल्या दिसतात. या देवतांना लक्ष्मी, काली, जनाई आणि बोलाई अशा अनेक नावांनी ओळखले जाते आणि त्यांची पूजा केली जाते.
ज्योतिबा, रवळनाथ, वीर अशा अनेक पुरुष देवताही त्यांच्या घरातील टाक्यांमध्ये विराजमान आहेत. महाराष्ट्रात अशी काही कुटुंबे आहेत जी आपल्या पूर्वजांना देवघरात देवघरात ठेवतात. वेताळ किंवा मुंजा या लोकदेवतांनाही काही कुळांमध्ये देवघरात स्थान मिळते.
एकूणच तुमचे कुळ आणि तुमच्या निवासस्थानाचे क्षेत्र किंवा वंश या सर्वांचा घरातील टाकीच्या रचनेवर प्रभाव पडतो. प्रत्येक कुटुंबाला त्यांच्या कुळातील घराच्या गुणधर्म आणि परंपरांची माहिती असणे महत्त्वाचे आहे.
जर तुमच्या मंदिराचा दरवाजा तुटला असेल किंवा मंदिर अपूर्ण असेल तर या देवाची पूजा करणे वर्ज्य मानले जाते. परंपरेनुसार आपले घर परिपूर्ण असावे आणि त्यात नेहमी योग्य संख्येने कोनाडे असावेत आणि एकाच देवतेची जास्त चित्रे नसावीत.
जोपर्यंत बनशंकरी किंवा बनेश्वरचा संबंध आहे, देवी सिंहासनावर विराजमान आहे आणि तिला 8 हात आहेत, काळूबाईसह, ज्यांनी फक्त मुखवटा आणि मोठा गजरा परिधान केला आहे.
याशिवाय अन्नपूर्णा म्हणजे हात गुंडाळलेली देवी, महिषासुरर्दिनी म्हणजे आठ हात असलेली देवी. याशिवाय रेणुकामाता म्हणजे मुखवटा किंवा भात.
एकविरा आय म्हणजे मुखवटा किंवा बाण आणि मोठे पर्वत चिन्ह.
अंबेजोगाई म्हणजे मुखवटा आणि हनुवटी असलेला आडवा चेहरा. तसेच यल्लमा म्हणजे 10 हात आणि डोक्याच्या मागे चक्र, लक्ष्मी म्हणजे हार घातलेले 2 हत्ती. ज्योतिबा म्हणजे नवनाथ जो हातात तलवार घेऊन समोरून स्वार होतो, म्हणजे ९ देव.
मुंजोबा म्हणजे एका हातात आग घेऊन उभा असलेला संतप्त माणूस. भैरोबा म्हणजे हातात तलवार आणि घोड्यावर स्वार. वाघजाई ही आठ हात असलेली वाघावर स्वार होणारी देवी आहे.
याशिवाय वीर ही धनुष्य असलेली देवी आहे, सप्तशृंगी ही 18 हातांची देवी आहे.
हे शक्य आहे की आणखी बरेच देव आपल्यातून सुटले आहेत. देवघरात तलाव दररोज पाण्याने धुवावेत व सुती कापडाने वाळवावेत.वास व राख दिसू लागल्यास ते वाळवावेत व धुणे दुधाने किंवा दह्याने केल्यास ते नीट धुवावे व तेलकट नसावे.
बाजारातील रसायने किंवा साबण वापरणे टाळा. चिंच किंवा लिंबू यांसारख्या नैसर्गिक गोष्टींचाच वापर करावा. तसेच घरातील दिवा टाकीपासून थोडा दूर असावा, टाकी हाताळताना तो खाली पडू नये आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे आपल्या घराची टाकी तपासा.
जर टाकी अडकली असेल तर ती शक्य तितक्या लवकर बदलली पाहिजे. टाकाच्या रूपातील देवतांना खूप महत्त्व आहे आणि देवता अनुकूल किंवा प्रतिकूल परिणाम का देतात त्यानुसार त्यांची काळजी घेतली जाते.
अशाच प्रकारची चांगली माहिती वाचण्यासाठी आमचे पेज मराठी अड्डा याला आताच लाईक करा.